Chìa khóa cho nông nghiệp bứt phá
Theo Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường (Bộ NN&PTNT), giai đoạn 2021–2025 đánh dấu bước tiến mạnh mẽ của hệ thống nghiên cứu với 225 giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản và lâm nghiệp mới được công nhận; 150 tiến bộ kỹ thuật; 158 bằng sáng chế và giải pháp hữu ích; hơn 3.600 bài báo khoa học quốc tế. Khoảng một nghìn mô hình ứng dụng công nghệ cao được triển khai, giúp tăng hiệu quả sản xuất từ 10 đến 30%. Những con số này cho thấy nông nghiệp Việt Nam đang chuyển mình mạnh hơn bao giờ hết để hướng tới mục tiêu xuất khẩu 70 tỷ USD trong năm 2025.
Một điểm sáng khác là sự lớn mạnh của các cơ sở nghiên cứu. Học viện Nông nghiệp Việt Nam hiện có gần 1.400 cán bộ khoa học, trong đó hơn 300 giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ. Học viện sở hữu sáu phòng thí nghiệm đạt chuẩn ISO, hơn 80 mô hình thực hành và hệ thống thiết bị phân tích hiện đại, tạo nền tảng vững chắc cho các nghiên cứu chuyên sâu.
Không chỉ tập trung vào nghiên cứu cơ bản, Học viện tích cực kết nối doanh nghiệp và đưa công nghệ ra thị trường thông qua VNUA Tech-Mart, sàn giao dịch công nghệ AgroMart và mạng lưới hợp tác rộng khắp. Nhờ đó, các kết quả nghiên cứu được chuyển giao nhanh và hiệu quả vào sản xuất, tạo nên dòng chảy liên tục giữa tri thức phòng thí nghiệm và thực tiễn tại cánh đồng.
Học viện cũng tiên phong xây dựng các nhóm nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, tự động hóa và nông nghiệp số. Chuyển đổi số trở thành yếu tố cốt lõi trong quản trị, đào tạo và sản xuất, mở ra hướng tiếp cận mới cho nông nghiệp hiện đại.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và diện tích đất nông nghiệp thu hẹp nhanh, mục tiêu tăng trưởng 4% của ngành trong năm 2025 đòi hỏi mức độ ứng dụng khoa học – công nghệ sâu rộng hơn, từ công tác chọn giống, canh tác, thu hoạch đến chế biến và phân phối.
Không gian phát triển mới cho nông nghiệp
Công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, IoT, sinh học phân tử và tự động hóa đang mở ra những mô hình phát triển hoàn toàn mới. Nông nghiệp chính xác, nông nghiệp số, nông nghiệp carbon thấp, nông nghiệp tuần hoàn hay nuôi biển công nghiệp quy mô lớn dần trở thành các lựa chọn khả thi cho nhiều địa phương. Khoa học – công nghệ giúp tăng năng suất, giảm chi phí, nâng cao chất lượng, chuẩn hóa truy xuất nguồn gốc và tạo lợi thế cạnh tranh cho nông sản Việt Nam trong các thị trường khó tính.
Tại Hội nghị “Thúc đẩy đột phá nghiên cứu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn với đào tạo” ngày 14.11, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Đức Thắng nhấn mạnh rằng chưa bao giờ khoa học – công nghệ và giáo dục lại nhận được sự quan tâm lớn như hiện nay. Ông đề nghị các viện và trường khẩn trương gửi đề xuất về các thiết bị và công nghệ trọng điểm để sớm đưa vào kế hoạch năm 2026, qua đó chuẩn bị nền tảng cho giai đoạn phát triển mới của ngành nông nghiệp.
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến cho rằng nông nghiệp luôn là trụ đỡ của nền kinh tế. Để tăng trưởng nhanh và bền vững, ngành chỉ có thể dựa vào hai hướng: tăng năng suất và tăng giá trị sản phẩm. Ông đưa ra ví dụ về sự chênh lệch giữa giá trị một số giống nho Nhật hàng chục USD/kg so với giống nho phổ biến tại Việt Nam chỉ vài USD/kg; hay nhiều mô hình cây trồng đặc sản hiện đạt doanh thu đến hàng chục tỷ đồng mỗi hecta mỗi năm. Theo ông, khoa học – công nghệ chính là chìa khóa để thu hẹp khoảng cách này.
Trong phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nêu rõ yêu cầu tháo gỡ ngay các vướng mắc thể chế và thủ tục để mở đường cho hoạt động nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Bên cạnh đó, các chương trình khoa học – công nghệ cần được cập nhật sát thực tiễn sản xuất; hệ thống tổ chức nghiên cứu phải được sắp xếp tinh gọn và mạnh hơn; cơ chế đặt hàng nghiên cứu cần xuất phát từ nhu cầu thị trường và doanh nghiệp. Ông cũng nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số trong quản lý, sản xuất, truy xuất nguồn gốc; tầm quan trọng của mô hình hợp tác giữa Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp; yêu cầu phát triển đội ngũ nhân lực chất lượng cao; và tăng cường hợp tác quốc tế để tiếp nhận công nghệ tiên tiến và thương mại hóa kết quả nghiên cứu.
Những định hướng nêu trên được xem là bước chuẩn bị cho giai đoạn phát triển mới, nơi nông nghiệp Việt Nam không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn hướng đến sản xuất xanh, thông minh, bền vững và có khả năng cạnh tranh cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
