Nhiều điểm mới về ưu đãi và phát triển đô thị công nghệ cao
Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng trình bày, Luật Công nghệ cao (CNC) được ban hành năm 2008, là đạo luật đầu tiên và duy nhất điều chỉnh lĩnh vực này. Sau hơn 16 năm, Luật CNC bộc lộ nhiều hạn chế trong ưu đãi, danh mục công nghệ, khu CNC và tổ chức thực hiện, đòi hỏi sửa đổi toàn diện để khắc phục bất cập và thúc đẩy phát triển.
Việc đề xuất xây dựng Luật CNC (sửa đổi) nhằm: thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về việc hoàn thiện hành lang pháp lý thúc đẩy phát triển CNC phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045 và hội nhập quốc tế trong tình hình mới; triển khai thực hiện chủ trương đẩy mạnh phân cấp, giao thẩm quyền quản lý nhà nước cho các cấp chính quyền địa phương trong thúc đẩy phát triển CNC, nhất là khu CNC. Đồng thời, đảm bảo tính đồng bộ, minh bạch, khả thi, tránh chồng chéo với hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành và tháo gỡ vướng mắc, rào cản về phát triển CNC hiện nay.
Quang cảnh Kỳ họp.
Bố cục Dự thảo Luật CNC (sửa đổi) gồm 6 chương và 27 điều, giảm 8 điều và có sự thay đổi về cấu trúc, hình thức so với Luật CNC hiện hành. Phạm vi điều chỉnh quy định về hoạt động CNC, chính sách, biện pháp khuyến khích, thúc đẩy hoạt động CNC.
Dự thảo Luật CNC (sửa đổi) bao gồm 6 nhóm chính sách. Chính sách 1: Hoàn thiện khái niệm và tiêu chí về CNC; Chính sách 2: Thiết kế lại hệ thống các chính sách và đối tượng hưởng chính sách ưu tiên, ưu đãi, hỗ trợ đầu tư; Chính sách 3: Khuyến khích phát triển hệ sinh thái CNC; Chính sách 4: Bổ sung quy định về các mô hình khu CNC, đô thị CNC; Chính sách 5: Bổ sung và hoàn thiện các quy định quản lý nhà nước về CNC, cơ chế quản lý, kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả; Chính sách 6: Bổ sung các quy định về yêu cầu chuyển đổi số toàn diện hoạt động CNC.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, dự thảo Luật hoàn thiện khái niệm và tiêu chí về CNC đảm bảo tính hiệu quả và cập nhật so với xu hướng công nghệ trên thế giới, phù hợp với bối cảnh, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng của Việt Nam.
Định nghĩa CNC được sửa theo hướng nhấn mạnh tính đột phá, lan tỏa và vai trò nền tảng của các ngành sản xuất, dịch vụ hiện đại. Sản phẩm CNC không chỉ là sản phẩm mà còn bao gồm dịch vụ được tạo ra từ CNC.
Dự thảo cũng bổ sung một chương riêng về phát triển công nghệ chiến lược, quy định từ nghiên cứu, thử nghiệm, ứng dụng, thương mại hóa, chuyển giao đến thu hút và phát triển nhân lực chất lượng cao.
Đáng chú ý, dự thảo bổ sung quy định về phát triển đô thị CNC (tech city, smart tech zone) là nơi có khu CNC làm hạt nhân, được quy hoạch, đầu tư hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ, cơ chế quản trị hiện đại nhằm bảo đảm điều kiện sống, làm việc và sáng tạo hiện đại, bền vững để phát triển hệ sinh thái CNC.
Cùng với đó, dự thảo quy định chuyển đổi số toàn diện hoạt động CNC, bao gồm số hóa dữ liệu, hạ tầng, chính sách liên quan để vận hành trên nền tảng số và hệ thống quản trị thông minh.
Dự thảo cũng bổ sung các quy định khuyến khích doanh nghiệp trong nước, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tham gia đầu tư, nghiên cứu và thương mại hóa CNC. Các viện nghiên cứu, trường đại học có hoạt động R&D sẽ được khuyến khích phát triển doanh nghiệp CNC, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu.
Làm rõ tiêu chí, nguồn lực và cơ chế thực hiện chính sách CNC
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải đánh giá cao việc dự thảo cụ thể hóa nhiều chính sách hỗ trợ phát triển CNC, song đề nghị làm rõ hơn nguồn lực thực hiện và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan.
Ủy ban cũng cho rằng cần quy định chỉ áp dụng các ưu đãi trong hoạt động sản xuất CNC trong thời gian doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chí theo quy định. Đối với các dự án CNC tại vùng dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo... nghiên cứu bổ sung chính sách miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, hỗ trợ vay vốn lãi suất 0% cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng số, ưu tiên cấp đất cho khu CNC.
Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng trình bày Tờ trình tại Kỳ họp.
Về tiêu chí CNC và công nghệ chiến lược, Ủy ban đề nghị bổ sung các tiêu chí định lượng như giá trị gia tăng, bằng sáng chế, tiêu chuẩn hạ tầng, trình độ nhân lực; đồng thời xây dựng Danh mục công nghệ cao ưu tiên đầu tư, làm căn cứ hỗ trợ và khuyến khích phát triển.
Liên quan nghiên cứu và phát triển công nghệ, cần bổ sung ưu đãi cho hoạt động nghiên cứu công nghệ lõi, công nghệ mở, được tài trợ từ Quỹ phát triển KH&CN, đồng thời tránh chồng chéo với các quy định bố trí ngân sách trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo.
Đối với khu CNC, Ủy ban lưu ý dự thảo đã bỏ quy định cho phép sản xuất đại trà, chỉ cho thử nghiệm. Quy định này có thể ảnh hưởng tới doanh nghiệp đang sản xuất trong khu CNC, do đó cần giải trình rõ lý do thay đổi và hướng xử lý chuyển tiếp.
Với đô thị CNC, đây là mô hình mới tại Việt Nam, nhưng đã có tại một số nước trên thế giới với quy mô, hình thức, cách thức quản lý khá đa dạng.
Để đảm bảo tính khả thi, phù hợp và tránh trục lợi chính sách, Ủy ban đề nghị xem xét bổ sung quy định về tỉ lệ phần trăm diện tích giữa đô thị và khu CNC của dự án; việc sở hữu nhà ở trong đô thị CNC của các chuyên gia, nhà khoa học, người lao động... hay chỉ sử dụng theo chế độ nhà ở công vụ...
Ủy ban cũng đề nghị giữ lại quy định về khu nông nghiệp ứng dụng CNC bởi nội dung này đã được nêu trong Nghị quyết số 19-NQ/TW năm 2022, cũng như phù hợp với Luật Đất đai 2024 và các luật có liên quan.
