Trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2030, mục tiêu tổng quát được đặt ra: Đến năm 2030, Việt Nam trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, kinh tế vận hành năng động, hiệu quả, độc lập và tự chủ trên cơ sở khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Để đạt được mục tiêu đó, chiến lược nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng; phát triển kinh tế số; nâng cao năng suất lao động và đẩy mạnh tăng trưởng nhanh, bền vững.
Trong bối cảnh yêu cầu đổi mới mạnh mẽ mô hình tăng trưởng được đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết, việc nghiên cứu, luận giải và đề xuất mô hình tăng trưởng phù hợp với bối cảnh mới trở thành nhiệm vụ khoa học quan trọng. Đó cũng chính là lý do Chương trình khoa học xã hội và nhân văn cấp quốc gia KX.01/21-30: "Nghiên cứu đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh mới" được Bộ Khoa học và Công nghệ phê duyệt theo Quyết định số 1031/QĐ-BKHCN ngày 20/6/2022.
GS.TS. Phạm Hồng Chương, Chủ nhiệm Chương trình nhấn mạnh rằng, mục tiêu cao nhất của KX.01/21-30 là cung cấp các luận cứ khoa học và thực tiễn phục vụ quá trình hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội, trực tiếp góp phần thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2030. Đồng thời, chương trình phải hướng tới giải quyết các vấn đề dài hạn, xuyên suốt để góp phần phát triển bền vững, nâng cao nền tảng khoa học xã hội và nhân văn của đất nước.
Chương trình tập trung nghiên cứu các vấn đề trọng điểm cấp quốc gia liên quan trực tiếp đến mô hình tăng trưởng: Từ đánh giá thực trạng mô hình tăng trưởng giai đoạn trước, phân tích các điểm nghẽn, đến việc đề xuất mô hình mới phù hợp với xu thế quốc tế và điều kiện cụ thể của Việt Nam. Các nội dung nghiên cứu được triển khai theo hướng toàn diện, bao quát cả vấn đề cấp bách trước mắt và vấn đề dài hạn mang tính chiến lược; cả các nội dung lý luận tổng thể lẫn các vấn đề cụ thể trong thực tiễn điều hành kinh tế vĩ mô.
GS.TS. Phạm Hồng Chương, Chủ nhiệm Chương trình.
Về phương hướng tiếp cận, các nhiệm vụ khoa học của Chương trình được thiết kế xoay quanh ba nhóm trụ cột chính. Trụ cột thứ nhất là nghiên cứu tổng cầu, bao gồm các giải pháp điều tiết, quản lý tổng cầu nhằm duy trì tăng trưởng hợp lý, ổn định, tránh tình trạng tăng trưởng nóng hoặc suy giảm đột ngột. Trụ cột thứ hai là nghiên cứu tổng cung, với trọng tâm là nâng cao năng lực sản xuất của nền kinh tế, chất lượng nguồn nhân lực, trình độ công nghệ và năng suất lao động, những yếu tố quyết định khả năng tăng trưởng dài hạn. Trụ cột thứ ba tập trung vào ổn định kinh tế vĩ mô, gồm các vấn đề liên quan đến chính sách tài khóa, tiền tệ, nợ công, lạm phát và ổn định thị trường tài chính nhằm tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng nhanh và bền vững.
Một điểm đáng chú ý là Chương trình đặt ra yêu cầu nghiên cứu phục vụ mục tiêu tăng trưởng mạnh mẽ hơn trong giai đoạn tới, đặc biệt là mục tiêu tăng trưởng GDP ở mức cao trong giai đoạn 2026 - 2030. Điều này đòi hỏi không chỉ những phân tích lý luận sâu sắc mà còn các mô hình, công cụ và đề xuất chính sách có khả năng ứng dụng trong thực tiễn quản lý điều hành kinh tế.
Kết quả của Chương trình được kỳ vọng tạo ra các đóng góp quan trọng trên hai phương diện. Một mặt, các nghiên cứu sẽ trực tiếp cung cấp luận cứ khoa học cho công tác quản lý, điều hành kinh tế - xã hội và xây dựng chính sách ở cấp quốc gia. Các khuyến nghị xuất phát từ chương trình có thể giúp nhận diện rõ hơn các động lực tăng trưởng mới, đề xuất phương thức phân bổ nguồn lực hiệu quả, cũng như định hướng mô hình tăng trưởng trong giai đoạn đầy biến động của kinh tế thế giới. Mặt khác, Chương trình sẽ góp phần củng cố và làm giàu nền tảng lý luận của khoa học xã hội và nhân văn ở Việt Nam, tạo cơ sở để tiếp tục nghiên cứu sâu hơn các vấn đề quan trọng như chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tri thức, năng lực cạnh tranh quốc gia hay cải cách thể chế kinh tế.
Đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong giai đoạn mới.
Cơ chế quản lý của Chương trình được thực hiện theo quy định đối với các chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia; các nhiệm vụ khoa học trong khuôn khổ Chương trình được triển khai bởi nhiều viện nghiên cứu, trường đại học và cơ quan chuyên môn, bảo đảm tính khách quan, đa ngành và chất lượng khoa học. Tất cả nhằm đảm bảo rằng kết quả nghiên cứu không chỉ mang giá trị học thuật mà còn khả thi khi áp dụng vào chính sách.
Trong bối cảnh nhiều thay đổi của thế giới, từ chuyển dịch chuỗi cung ứng, cạnh tranh chiến lược, biến đổi khí hậu đến các xu hướng đột phá của kinh tế số và trí tuệ nhân tạo, việc nghiên cứu mô hình tăng trưởng mới là nhiệm vụ lâu dài, phức tạp và đầy thách thức. Tuy nhiên, đó cũng là cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc mạnh mẽ, tạo ra động lực phát triển mới và bứt phá trong giai đoạn tới.
Với tinh thần đó, Chương trình KX.01/21-30 được kỳ vọng sẽ trở thành một trong những nền tảng khoa học quan trọng, hỗ trợ quá trình hoạch định chính sách kinh tế - xã hội, giúp Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu phát triển nhanh và bền vững, hướng tới nước công nghiệp hiện đại vào năm 2030 và nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Chương trình không chỉ là nỗ lực nghiên cứu khoa học đơn thuần, mà còn là minh chứng cho việc gắn kết chặt chẽ giữa khoa học xã hội và yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ mới.
