Kết quả nổi bật: Con số và thay đổi sống động
Nghệ An hiện có hàng trăm HTX hoạt động liên kết chặt chẽ với chuỗi giá trị nông sản, nhiều HTX đã ứng dụng công nghệ cao trong canh tác, sơ chế và tiêu thụ sản phẩm. Những HTX này giúp chuyển dịch cơ cấu sản xuất, tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, từ đó nâng thu nhập cho thành viên.
Theo báo cáo và thông tin tổng hợp từ Liên minh HTX tỉnh Nghệ An và các cơ quan quản lý của tỉnh cho thấy, các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo và kết nối thị trường đã giúp nhiều HTX thoát khỏi mô hình hoạt động hình thức, trở thành đầu mối tiêu thụ, chế biến và xuất khẩu nhỏ. Các kết quả này không chỉ là con số tăng năng suất, mà còn là thay đổi trong nhận thức: Nông dân coi công nghệ và quản trị kinh tế hợp tác là yếu tố sống còn để cạnh tranh trên thị trường.
Trên địa bàn Nghệ An đã xuất hiện nhiều mô hình HTX trồng rau trong nhà màng, vườn cây ăn quả theo tiêu chuẩn hữu cơ hoặc trồng dưa lưới, nho sạch gắn với xử lý nước tự động, phân hữu cơ và quản lý sâu bệnh bằng cảm biến/giám sát. Ví dụ: tại huyện Nam Đàn, Yên Thành, một số HTX đã ứng dụng nhà màng, tưới nhỏ giọt và phân tích mẫu đất để tối ưu phân bón, qua đó tăng năng suất và giảm chi phí đầu vào, nhất là tại các vùng trũng, vùng đất mặn hoặc bãi bồi, nơi cách canh tác truyền thống thường dễ bị thiệt hại do thiên tai.
Nhờ đó, thu nhập của người lao động trong các HTX ứng dụng công nghệ cao đã được cải thiện rõ rệt, đem lại cơ hội việc làm ổn định, giảm bớt rủi ro và tăng khả năng đầu tư cho giáo dục, y tế và cải thiện nhà ở, tạo nền tảng cho thoát nghèo bền vững.
Những HTX đi đầu trong ứng dụng công nghệ cao đã chuyển dịch cơ cấu sản xuất, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, từ đó tăng thu nhập cho thành viên. Ví dụ: tại huyện Đô Lương, mô hình của HTX Nông nghiệp Đồi Chồi (trên địa bàn xã Thịnh Sơn và Văn Sơn) sử dụng nhà kính công nghệ Israel, hệ thống tưới nhỏ giọt, xử lý phân hữu cơ vi sinh và theo dõi độ ẩm, nhiệt độ tự động để canh tác dưa lưới, nho mẫu đơn, rau màu.
Tại đây, sản lượng dưa lưới đạt khoảng 10 - 12 tấn/tháng và dưa chuột baby đạt khoảng 1,5 tấn/1.000 m².
Bên cạnh các con số, điều đáng chú ý là sự thay đổi trong nhận thức: người nông dân không còn chỉ trông chờ vào canh tác truyền thống mà đã dần coi công nghệ và quản trị kinh tế hợp tác là yếu tố sống còn để cạnh tranh trên thị trường.
Mô hình trồng dưa lưới công nghệ cao tại Nghệ An, nhà màng, quản lý tự động, giúp tăng năng suất và thu nhập cho thành viên HTX.
Chuyển đổi số trong HTX: Quản trị - thị trường - dịch vụ
Một điểm sáng đáng lưu ý là các HTX tại Nghệ An đã trở thành "bệ đỡ" cho nhóm yếu thế: phụ nữ nghèo, người khuyết tật, cựu chiến binh và dân tộc thiểu số. Các chương trình đào tạo nghề, hỗ trợ vốn, kết nối thị trường và chuyển giao kỹ thuật đã giúp nhiều cá nhân thành lập tổ hợp sản xuất, tham gia HTX chế biến thực phẩm truyền thống, dệt thổ cẩm, chăn nuôi nhỏ. Có HTX do phụ nữ lãnh đạo đã triển khai mô hình đào tạo nghề ngắn hạn, tư vấn quản lý, giúp học viên sau khóa học có việc làm hoặc tự tạo sinh kế. Những hoạt động này không chỉ tăng thu nhập mà còn khích lệ vai trò cộng đồng, cải thiện vị thế xã hội của người yếu thế.
Các giải pháp KHCN,ĐMST&CĐS tác động lên giảm nghèo theo nhiều kênh: tăng năng suất (tăng sản lượng/ha), tăng giá trị sản phẩm (chất lượng, tiêu chuẩn OCOP), giảm chi phí (tự động hóa, quản trị tốt hơn), mở rộng thị trường (TMĐT, liên kết chuỗi), và nâng cao năng lực con người (đào tạo, kỹ năng số). Tích hợp lại, các kênh này làm tăng thu nhập hộ gia đình, giúp họ đầu tư cho giáo dục, y tế, và cải thiện nhà ở, các yếu tố then chốt trong thoát nghèo bền vững. Với HTX làm nòng cốt, các hộ nhỏ lẻ được tập hợp lại để đạt quy mô, tiếp cận tín dụng và hỗ trợ kỹ thuật, từ đó thu hẹp khoảng cách giữa vùng thuận lợi và vùng khó khăn.
Dù có nhiều thành công, HTX ở Nghệ An vẫn đối mặt thách thức: Nguồn lực tài chính hạn chế để đầu tư công nghệ; thiếu cán bộ quản trị có trình độ số; rủi ro thiên tai (bão, ngập) làm thiệt hại lớn cho nhà màng, mô hình công nghệ cao; thị trường đầu ra chưa ổn định, chuỗi liên kết còn lỏng lẻo; và tâm lý e ngại đổi mới của một bộ phận nông dân. Bài học rút ra là cần kết hợp tài trợ đầu tư ban đầu, đào tạo dài hạn, cơ chế bảo hiểm rủi ro và chính sách ưu đãi về đất đai, thuế để khuyến khích đầu tư công nghệ.
Lãnh đạo Sở Khoa học và Công nghệ tham quan các mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trên địa bàn.
Để phát huy hơn nữa vai trò HTX trong giảm nghèo bằng KHCN,ĐMST&CĐS ở Nghệ An, cần tập trung vào: (1) mở rộng đào tạo kỹ thuật và chuyển giao công nghệ cho HTX; (2) tạo gói tín dụng, quỹ mồi cho HTX ứng dụng công nghệ; (3) thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị, hợp đồng bao tiêu; (4) đẩy mạnh số hóa quy trình, hỗ trợ TMĐT và truy xuất nguồn gốc; (5) xây dựng cơ chế bảo hiểm rủi ro cho mô hình nhà màng và nông nghiệp công nghệ cao; (6) dành ưu tiên cho HTX hỗ trợ người yếu thế, tạo hành lang chính sách ưu đãi về thuế, đất đai và tiếp cận thị trường.
Với chính sách đúng đắn và nguồn lực phù hợp, HTX sẽ tiếp tục là công cụ mạnh mẽ để đưa KHCN,ĐMST&CĐS vào cuộc sống, giúp nhiều hộ vươn lên thoát nghèo bền vững.
