Đó là kết quả của nhiệm vụ "Nghiên cứu động thái carbon do thay đổi sử dụng đất giữa các hệ sinh thái và sinh kế người dân tại vùng Đông Bắc Bộ", do PGS.TS. Bùi Quang Thành và cộng sự Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, cùng một số đơn vị liên quan thực hiện.
Mục tiêu trọng tâm của nhiệm vụ gồm phát triển phương pháp giám sát động thái carbon do thay đổi sử dụng đất giữa các hệ sinh thái đô thị, rừng và nông nghiệp; xác định biến đổi và tiềm năng tích lũy carbon trong đất, cây trồng và hoạt động sản xuất; đồng thời đề xuất mô hình tính toán và giải pháp giảm thiểu quá trình thay đổi và suy giảm khả năng tích lũy carbon.
Đến nay, nhóm nghiên cứu đã xây dựng bộ chỉ tiêu và phương pháp giám sát sự thay đổi các dịch vụ hệ sinh thái liên quan đến động thái carbon do biến đổi sử dụng đất. Nhiều báo cáo kỹ thuật quan trọng được hoàn thiện, trong đó có báo cáo đặc điểm động thái và tích lũy carbon theo giai đoạn 2000–2020 và dự báo đến 2050 tại khu vực nghiên cứu; hệ thống cơ sở dữ liệu chuẩn hóa với bản đồ tỷ lệ 1/250.000 và bản đồ khu vực chọn mẫu tỷ lệ 1/25.000; cùng các mô hình học máy tính toán hàm lượng carbon trong đất và sinh khối trên mặt đất. Những sản phẩm này cung cấp nguồn dữ liệu tích hợp phục vụ công tác theo dõi, đánh giá và dự báo động thái carbon theo thời gian.
Ảnh minh họa.
Bên cạnh đó, nhóm đã phát triển phương pháp định lượng dựa trên ứng dụng mô hình học máy, học sâu trong xử lý dữ liệu không gian đa độ phân giải, đa tỷ lệ, đa chủng loại (vệ tính, máy bay, UAV). Kết quả nghiên cứu mang lại một cách tiếp cận mới trong xác định động thái carbon trong các hệ sinh thải và động lực thay đổi trong mối quan hệ với biển đổi sử dụng đất. Nghiên cứu góp phần hoàn thiện sự hệ phương pháp tính toán định lượng carbon, sử dụng tư liệu không gian. Đặc biệt, những đóng góp này hữu ích cho các quốc gia đang phát triển nơi mà cơ sở dữ liệu thực địa còn thiểu, không đủ.
Nhiệm vụ cũng đánh giá hiệu quả kinh tế – xã hội và môi trường của các mô hình tính toán động thái carbon. Kết quả mở ra cơ sở khoa học cho việc bảo vệ nguồn tài nguyên, nâng cao sinh kế bền vững và hoạch định phát triển lãnh thổ theo hướng kinh tế xanh. Về môi trường, các mô hình góp phần hỗ trợ công tác đánh giá và quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội, bảo vệ môi trường, quản lý sử dụng đất hiệu quả, đồng thời bảo đảm tính chính xác trong định lượng carbon phục vụ các chiến lược giảm phát thải.
Trong bối cảnh đô thị hóa diễn ra mạnh tại Việt Nam, trong đó có sự chuyền dịch nhanh của các ngành kinh tế, dẫn tới sự thay đổi mục đích hiện trạng sử dụng đất. Thay đổi hiện trạng rừng, hoạt động sản xuất nông nghiệp, và việc đô thị hóa tác động đến cân bằng carbon (tích lũy, phát thải). Nghiên cứu cung cấp các phương pháp tính toán thay đổi carbon trên cơ sở sử dụng tư liệu không gian (vệ tỉnh, ảnh máy bay, UAV) nhằm lượng hóa động thái carbon, phục vụ những mục tiêu trước mắt trong kiểm kê rừng, chương trình REDD+ hay hỗ trợ trong việc thực hiện kê hoạch dài hạn tiến tới Net-Zero Carbon theo cam kết của Chính phủ trong cuộc họp COP26.
