Thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế số và trí tuệ nhân tạo: Kiến tạo Việt Nam hùng cường trong kỷ nguyên số

Toàn ngành phải tiên phong tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, kiến tạo hạ tầng pháp lý và hạ tầng số đồng bộ, đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng các công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, điện toán đám mây… Đây sẽ là những trụ cột quan trọng tạo nên sức bật mới cho tăng trưởng quốc gia.

Xây dựng hạ tầng thể chế đồng bộ: Mở đường cho ĐMST&CĐS quốc gia

Phát biểu khai mạc tại Hội nghị, Thứ trưởng Thường trực Bộ KH&CN Vũ Hải Quân nhấn mạnh tinh thần hành động khẩn trương, quyết liệt của toàn ngành, thể hiện rõ qua việc Ban Chỉ đạo triển khai Nghị quyết 57 nhanh chóng họp và ban hành kết luận của Tổng Bí thư chỉ trong một ngày. Đó là minh chứng rõ nét nhất thể hiện ý chí chính trị mạnh mẽ của Đảng, Nhà nước coi KHCN,ĐMST&CĐS là động lực trung tâm cho tăng trưởng mới.

Thứ trưởng cho biết, sau một năm triển khai Nghị quyết 57, ngành KH&CN đạt nhiều kết quả quan trọng, song vẫn tồn tại không ít điểm nghẽn về thể chế, chính sách và cơ chế thực thi. Do đó, nhiệm vụ trọng tâm hiện nay là tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn về pháp chế; đặc biệt là Luật CĐS và Luật Công nghệ cao (sửa đổi) - hai đạo luật nền tảng để hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước trong kỷ nguyên số.

Thứ trưởng nhấn mạnh: "Luật CĐS là đạo luật khó nhưng cấp thiết, phải giải quyết được các vấn đề về định giá, đầu tư, đấu thầu, quản trị dữ liệu và hạ tầng số. Các Giám đốc Sở KH&CN cần chủ động tham gia, đóng góp ý kiến từ thực tiễn để Luật thực sự đi vào cuộc sống khi ban hành". 

Bên cạnh đó, việc sửa đổi Luật Công nghệ cao được xem là bước đi chiến lược để mở đường cho nghiên cứu, làm chủ và ứng dụng các công nghệ mũi nhọn, coi đó không chỉ là yêu cầu phát triển mà còn là nhiệm vụ chính trị của ngành KH&CN trong giai đoạn mới.

Cùng với đó, việc hình thành các khu công nghệ cao mới tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và một số địa phương khác đòi hỏi phải có cơ chế vận hành linh hoạt, thông thoáng, tạo điều kiện cho doanh nghiệp và nhà khoa học cùng tham gia ĐMST.

Để Bộ KH&CN thật sự đi đầu trong CĐS, Thứ trưởng đề nghị toàn ngành thống nhất hành động từ trung ương đến địa phương, tiên phong trong CĐS nội bộ trước khi lan tỏa ra toàn hệ thống. Thứ trưởng minh họa, mọi hoạt động nghiên cứu KH&CN cần được đồng bộ hóa hồ sơ trên cùng một nền tảng, các quy trình thẩm định cần có cơ sở dữ liệu dùng chung để bảo đảm thống nhất, minh bạch và hiệu quả.

Trong bối cảnh nguồn lực đầu tư cho KHCN,ĐMST&CĐS ngày càng lớn, Thứ trưởng cho rằng, việc xây dựng nền tảng quản trị đồng bộ và hạ tầng dữ liệu số toàn ngành là yêu cầu cấp bách, nhằm sử dụng hiệu quả ngân sách nhà nước, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho phát triển dài hạn. Đề nghị lãnh đạo Sở KH&CN các địa phương cần "dấn thân, đồng hành và chủ động tháo gỡ vướng mắc cùng Bộ", tăng cường kết nối, hợp tác để hệ thống KHCN,ĐMST&CĐS của cả nước thông suốt, hiệu quả, tạo chuyển động mạnh mẽ hướng tới mục tiêu Việt Nam hùng cường trong kỷ nguyên số.

Khởi tạo tiềm năng địa phương: Quỹ phát triển KH,CN&ĐMST, AI và lộ trình CĐS toàn diện

Trình bày tại Hội nghị, ông Đào Ngọc Chiến, Giám đốc Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia nhấn mạnh, việc xây dựng và vận hành Quỹ phát triển KH,CN&ĐMST cấp địa phương đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ nghiên cứu ứng dụng, khởi nghiệp sáng tạo, thúc đẩy liên kết "ba nhà": Doanh nghiệp - Trường/Viện - Nhà nước.

Ông Đào Ngọc Chiến cho biết, Quỹ phát triển KH,CN&ĐMST cấp địa phương sẽ hoạt động như "sandbox tài chính" cho ĐMST, hoạt động theo nguyên tắc quản lý hậu kiểm; chấp nhận rủi ro, được miễn trách nhiệm khi tuân thủ quy trình đúng quy định; hợp tác công - tư, đồng tài trợ; tự chủ sử dụng kết quả.

Về định hướng trọng tâm, ông Đào Ngọc Chiến cho rằng, cần hoàn thiện thể chế hướng dẫn Luật năm 2025; tăng cường tự chủ tài chính, huy động xã hội hóa; áp dụng chuẩn đánh giá hiệu quả theo OECD; liên kết chặt chẽ giữa quỹ địa phương - quốc gia - doanh nghiệp - quốc tế; đẩy mạnh số hóa quy trình quản lý.

"Mỗi địa phương có tiềm năng riêng, Quỹ sẽ giúp biến tiềm năng thành năng lực thực tế. Xây dựng Quỹ là khởi đầu, vận hành hiệu quả mới là thành công", ông Đào Ngọc Chiến nhấn mạnh.

Theo ông Trần Duy Ninh, Cục trưởng Cục CĐS quốc gia, năm 2025 được xác định là năm đột phá về CĐS theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW. Theo thống kê, Việt Nam hiện xếp thứ 71/193 quốc gia về Chính phủ số, tăng 15 bậc so với năm trước. Tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn trình đạt 39,85%, tăng 4,24% so với năm 2024. Ở khía cạnh kinh tế, doanh thu ngành công nghệ thông tin đạt 2.772 nghìn tỷ đồng, tăng 24%, hoàn thành 65% kế hoạch năm; xuất khẩu phần cứng - điện tử đạt 2.485 nghìn tỷ đồng, tăng 29%.

CĐS đã lan tỏa mạnh mẽ đến từng lĩnh vực của đời sống xã hội. Đến nay, Việt Nam đã cấp 21,8 triệu chứng thư chữ ký số, 17,5 triệu thẻ căn cước công dân gắn chip và 64 triệu tài khoản VNeID với hơn 48 tiện ích, trung bình 1,5 triệu lượt sử dụng/ngày. Hạ tầng số được mở rộng nhanh chóng với 99,3% thôn bản có băng rộng di động, tốc độ mạng di động đạt 146,64 Mbps (Top 20 thế giới), mạng cố định đạt 203,89 Mbps (Top 26), và mạng 5G phủ sóng 26% dân số.

Ông Trần Duy Ninh cho rằng, những kết quả trên là minh chứng rõ nét cho việc các tư tưởng lớn về CĐS đã được thể chế hóa trong Luật CĐS gồm: Số hóa toàn diện thế giới thực và kết nối thực – ảo (digital twin); phát triển hạ tầng mở đường cho đổi mới sáng tạo; kiến tạo Chính phủ số thông minh và không khoảng cách; phát triển kinh tế số, xã hội số; cùng các biện pháp bảo đảm chủ quyền số, tiêu chuẩn, tài chính và dữ liệu quốc gia.

Ông Trần Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Kinh tế và Xã hội số cho biết, định hướng triển khai chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế số và xã hội số giai đoạn 2026-2030 sẽ tập trung vào hỗ trợ CĐS cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). 

Bộ KH&CN đã ban hành Bộ chỉ số đánh giá mức độ CĐS cho 25 ngành, lĩnh vực theo Quyết định 1567/QĐ-BKHCN; Chính sách hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp được triển khai theo cơ chế "50:50" - Nhà nước hỗ trợ 50% chi phí, doanh nghiệp đối ứng 50%. Mục tiêu đặt ra đến năm 2030 là có ít nhất 650.000 doanh nghiệp đạt mức "Xuất phát", 250.000 doanh nghiệp "Tăng tốc", 80.000 doanh nghiệp "Tối ưu" và 20.000 doanh nghiệp "Tinh anh". Đồng thời, năng suất lao động tại các doanh nghiệp này tăng tối thiểu 15% nhờ ứng dụng công nghệ số, và 100% lao động SME được đào tạo kỹ năng số cơ bản.

Đối với doanh nghiệp lớn, Bộ KH&CN tập trung hỗ trợ theo hướng chuyên sâu: Ban hành bộ công cụ tự đánh giá theo chuẩn quốc tế TMForum, phát triển 1.000 chuyên gia tư vấn chuyển đổi số, xây dựng hệ sinh thái các nền tảng, giải pháp đạt chuẩn quốc gia cho từng ngành, lĩnh vực.

Theo ông Trần Minh Tuấn, kế hoạch thí điểm và nhân rộng mô hình CĐS doanh nghiệp sẽ được triển khai qua 5 bước: Hoàn thiện bộ tiêu chí cho 25 ngành trong Quý IV/2025; Hoàn thành công cụ đo lường trực tuyến; Thiết lập quy trình phê duyệt giải pháp số minh bạch (Tích hợp AI, cam kết tăng năng suất tối thiểu 15%); Công khai danh mục nền tảng, giải pháp số; Hướng dẫn doanh nghiệp kết nối và triển khai. Mục tiêu là nhân rộng thành công mô hình thí điểm ra toàn bộ các lĩnh vực, tạo nền tảng cho sự chuyển đổi toàn diện khu vực doanh nghiệp.

Ông Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và CĐS quốc gia cho biết, việc triển khai Chiến lược quốc gia về AI đến năm 2030 (Quyết định 127/QĐ-TTg) là nhiệm vụ trọng tâm, nhằm đưa Việt Nam vào nhóm 4 quốc gia dẫn đầu ASEAN về AI. Việt Nam sẽ phát triển các mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt, xây dựng cơ sở dữ liệu mở, trung tâm tính toán hiệu năng cao, phục vụ các lĩnh vực ưu tiên như nhà thông minh, xe tự hành, robot công nghiệp.

Về chính sách, Bộ KH&CN đang xây dựng Khung quản trị AI tin cậy, hướng dẫn đạo đức AI, cùng cơ chế thử nghiệm sản phẩm AI theo mô hình hộp cát (sandbox) để khuyến khích ĐMST có kiểm soát. Đồng thời, Việt Nam sẽ triển khai các chương trình đào tạo nhân lực chất lượng cao, nuôi dưỡng đội ngũ chuyên gia, thúc đẩy hợp tác quốc tế và ưu đãi đặc biệt cho sản phẩm AI sản xuất trong nước.

Trong khuôn khổ Hội nghị, các đại biểu cũng trao đổi về: Hướng dẫn xây dựng, tổ chức quản lý và triển khai thực hiện Chương trình KHCN, nhiệm vụ KHCN; Quản lý nhà nước về giao dịch điện tử; Những khó khăn trong CĐS tại Gia Lai, hay vướng mắc khi tổ chức bộ máy hành chính sau sáp nhập hai cấp chính quyền tại Lai Châu...

Các ý kiến đều thống nhất, cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường chia sẻ kinh nghiệm giữa các địa phương, đồng thời đẩy mạnh phối hợp giữa Bộ KH&CN và các Sở KH&CN để triển khai nhiệm vụ KHCN,ĐMST&CĐS hiệu quả. Đây được coi là bước nền tảng để các chiến lược, chính sách không chỉ được ban hành mà còn đi vào cuộc sống, tạo chuyển động đồng bộ và bền vững trên toàn quốc.

Với cam kết hành động từ trung ương đến địa phương, với các quỹ phát triển KH,CN&ĐMST, các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp và chiến lược quốc gia về AI, Việt Nam đang hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia hùng cường trong kỷ nguyên số, nơi mỗi địa phương phát huy tối đa tiềm năng riêng, chuyển tiềm năng thành năng lực thực tế và đưa ĐMST trở thành động lực trung tâm cho phát triển toàn diện.