Tại Hội thảo “Thương mại hóa tài sản trí tuệ – Thực trạng và giải pháp”, các chuyên gia, doanh nghiệp và nhà khoa học đều thống nhất đánh giá rằng Hà Nội đang đứng trước cơ hội quan trọng để chuyển hóa sáng chế, nhãn hiệu và các kết quả nghiên cứu thành nguồn lực kinh tế, đóng góp vào tăng trưởng của Thủ đô. Tuy nhiên, quá trình thương mại hóa tài sản trí tuệ tại Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng vẫn tồn tại nhiều hạn chế, đòi hỏi những giải pháp đột phá để khai thác hiệu quả tiềm năng.
Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội Phan Văn Phúc nhấn mạnh vai trò của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số như những động lực then chốt trong phát triển theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Ông Phan Văn Phúc cho biết, mặc dù Hà Nội là địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng đơn và văn bằng bảo hộ tài sản trí tuệ, khả năng khai thác giá trị vẫn còn hạn chế. Tỷ lệ thương mại hóa sáng chế tại Việt Nam chỉ đạt khoảng 0,1%, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình thế giới là 5% và các quốc gia phát triển là 10%. Nhiều tài sản trí tuệ mới dừng lại ở việc xác lập quyền mà chưa được khai thác hiệu quả để trở thành nguồn lực phát triển. Nhận thức xã hội về tài sản trí tuệ còn hạn chế, trong khi tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, đặc biệt với các đặc sản và thương hiệu địa phương, vẫn diễn ra phổ biến.
Nhìn từ góc độ hệ thống đổi mới sáng tạo, TS. Nguyễn Hữu Cẩn, Quyền Viện trưởng Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ Quốc gia đưa ra con số đáng chú ý khi Việt Nam đứng thứ 37 thế giới về chỉ số đầu ra đổi mới sáng tạo nhưng lại chỉ xếp hạng 112 về thu nhập từ tài sản trí tuệ. Điều này phản ánh thực tế rằng các kết quả nghiên cứu tuy dồi dào nhưng chưa được chuyển hóa thành doanh thu và giá trị kinh tế tương xứng.
Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Nguyễn Hoàng Giang nhận định xu hướng toàn cầu đang dịch chuyển mạnh từ bảo hộ sang khai thác tài sản trí tuệ, trong đó tài chính hóa tài sản trí tuệ là công cụ quan trọng thúc đẩy tăng trưởng. Ông cho rằng Việt Nam vẫn gặp ba hạn chế lớn: Khó khăn trong định giá tài sản trí tuệ do thiếu tiêu chuẩn pháp lý thống nhất; thiếu hụt nhân lực chuyên môn và dữ liệu đầy đủ, minh bạch; cùng với tình trạng vi phạm quyền ngày càng phức tạp trên môi trường số. Theo ông Giang, Hà Nội cần tiên phong thử nghiệm các cơ chế đặc thù, xây dựng hệ sinh thái định giá bài bản và nghiên cứu mô hình tài chính hóa tài sản trí tuệ với sự tham gia bảo lãnh của các tổ chức quốc tế nhằm tạo đột phá.
Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Lưu Hải Minh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Công nghệ Mới Nhật Hải (OIC New) chia sẻ kinh nghiệm thương mại hóa thành công hệ sinh thái sản phẩm nano đã được cấp bằng sáng chế tại Việt Nam và Hoa Kỳ. Tuy vậy, theo ông Minh, khu vực doanh nghiệp vẫn gặp nhiều rào cản như thiếu hành lang pháp lý rõ ràng về định giá tài sản trí tuệ, chính sách thuế còn bất cập và tài sản trí tuệ chưa được công nhận rộng rãi là tài sản bảo đảm để tiếp cận tín dụng. Ông đề xuất Hà Nội xem xét thí điểm định giá sáng chế cho khoảng 25 doanh nghiệp khoa học và công nghệ bằng nguồn ngân sách thành phố, tạo cơ sở cho hoạt động tín dụng và đầu tư nghiên cứu – phát triển.
Từ các phân tích, hội thảo đã thống nhất ba định hướng giải pháp trọng tâm để Hà Nội khai thác hiệu quả tài sản trí tuệ, biến sáng tạo thành động lực tăng trưởng mới.
Thứ nhất, xây dựng cơ chế định giá và tài chính hóa tài sản trí tuệ nhằm đánh giá chính xác giá trị của sáng chế, nhãn hiệu và bí mật kinh doanh, làm cơ sở triển khai mô hình tín dụng và các quỹ đầu tư mạo hiểm dựa trên tài sản trí tuệ, giúp doanh nghiệp công nghệ tiếp cận vốn thuận lợi hơn.
Thứ hai, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho hoạt động định giá, tư vấn chuyển giao công nghệ và quản trị tài sản trí tuệ tại doanh nghiệp, viện nghiên cứu và các cơ sở giáo dục đại học; đồng thời thúc đẩy mô hình doanh nghiệp khởi nguồn từ viện, trường để đưa công nghệ vào thị trường.
Thứ ba, tăng cường thực thi quyền sở hữu trí tuệ, đặc biệt trên môi trường số, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp và bảo đảm môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng.
Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội Phan Văn Phúc khẳng định tài sản trí tuệ chỉ thực sự trở thành động lực tăng trưởng khi được nhận diện đúng giá trị và khai thác hiệu quả. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp và giới khoa học là yếu tố quyết định để Hà Nội phát huy vai trò đầu tàu đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp thiết thực vào phát triển kinh tế tri thức của Thủ đô và cả nước.
