Với quy mô dân số hơn 13,6 triệu người, đóng góp hơn 20% GDP và 30% ngân sách quốc gia, TP. Hồ Chí Minh đang đối mặt với những sức ép lớn: Ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, hạ tầng quá tải và phát thải khí nhà kính cao. Hiện lượng phát thải của Thành phố chiếm tới 23% tổng phát thải quốc gia, đặt ra yêu cầu cấp bách phải chuyển đổi mô hình phát triển theo hướng xanh, tuần hoàn và các-bon thấp.
Nhận thức rõ điều đó, Thành phố đã sớm xác định chuyển đổi xanh là lựa chọn tất yếu. Phát triển không thể chỉ dựa vào công nghiệp và dịch vụ truyền thống mà phải được dẫn dắt bằng tri thức, công nghệ và đổi mới sáng tạo những giá trị bền vững của nền kinh tế hiện đại.
TP. Hồ Chí Minh đã ban hành Đề án phát triển kinh tế số, kinh tế chia sẻ và kinh tế tuần hoàn giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn 2030, trong đó xác định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là trung tâm của mô hình tăng trưởng mới. Cùng với việc triển khai Chiến lược chuyển đổi số quốc gia, Thành phố tập trung xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, thúc đẩy liên kết giữa "ba nhà": Nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp, hình thành không gian sáng tạo mở, khu công nghệ cao, trung tâm trí tuệ nhân tạo và đô thị thông minh.
Mô hình trồng cà chua bi trong nhà lưới tại Khu nông nghiệp công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh.
Hàng loạt chương trình nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới được triển khai mạnh mẽ trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, giao thông xanh, đô thị thông minh, nông nghiệp công nghệ cao và quản lý môi trường. Đặc biệt, Thành phố đang thí điểm chuyển đổi mô hình năng lượng theo hướng điện mặt trời, pin lưu trữ và lưới điện thông minh, góp phần giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới cam kết Net Zero 2050.
Không chỉ thay đổi trong cách làm, TP. Hồ Chí Minh còn đặt trọng tâm vào đổi mới tư duy phát triển. Thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Thành phố đã tổ chức hơn 36.000 lượt cán bộ, đảng viên, công chức và người dân tham gia các lớp tập huấn, tọa đàm và diễn đàn học tập trực tuyến.
Công tác tuyên truyền, giáo dục và truyền thông được đẩy mạnh, tạo nên phong trào nhận thức xanh rộng khắp. Các cơ quan báo chí, truyền thông của Thành phố đã đăng tải hàng nghìn tin, bài, chuyên mục về phát triển bền vững, kinh tế tuần hoàn, năng lượng sạch và đô thị thông minh, góp phần khơi dậy tinh thần hành động thống nhất từ chính quyền đến người dân.
Dù đạt nhiều kết quả nổi bật, quá trình chuyển đổi xanh của TP.HCM vẫn đối mặt không ít thách thức. Nền kinh tế vẫn dựa nhiều vào các ngành có mức phát thải cao như xây dựng, giao thông, chế biến chế tạo; cơ sở hạ tầng xanh chưa đáp ứng yêu cầu; dữ liệu quản lý còn phân tán, nguồn nhân lực xanh thiếu hụt; và đặc biệt là nhận thức của một bộ phận doanh nghiệp về phát triển bền vững còn hạn chế.
Theo Sở KH&CN TP. Hồ Chí Minh, để vượt qua những điểm nghẽn này, cần đồng thời đổi mới thể chế đầu tư hạ tầng, phát triển nhân lực, nâng cao nhận thức, coi đây là bốn trụ cột để hình thành "bộ khung chính sách xanh" của Thành phố trong giai đoạn tới.
Để hiện thực hóa mục tiêu, Thành phố đề ra hệ thống giải pháp đồng bộ Phát triển hạ tầng khoa học và công nghệ xanh, gồm: Xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo liên vùng, phát triển khu công nghệ cao, hỗ trợ doanh nghiệp nghiên cứu ứng dụng công nghệ sạch; Đào tạo nguồn nhân lực thông qua mở rộng chương trình giáo dục đại học và nghề về quản lý các-bon, sản xuất sạch hơn, khoa học dữ liệu môi trường. Thúc đẩy khởi nghiệp và sáng tạo xanh: Hỗ trợ các start-up công nghệ xanh, hình thành mạng lưới đầu tư và quỹ đổi mới sáng tạo hướng tới phát triển bền vững. Tăng cường truyền thông và giáo dục cộng đồng: Phát động phong trào "Công dân xanh - Thành phố xanh", ứng dụng nền tảng số để lan tỏa tri thức và hành động môi trường. Hoàn thiện cơ chế, chính sách tài chính xanh: Khuyến khích doanh nghiệp phát hành trái phiếu xanh, đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng, tái chế và tuần hoàn.
Đến năm 2030, TP. Hồ Chí Minh đặt mục tiêu giảm ít nhất 15% cường độ phát thải khí nhà kính so với năm 2014; 100% xe buýt sử dụng năng lượng sạch; 50% mua sắm công đạt tiêu chí xanh; đồng thời hình thành nền kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng dựa trên tri thức và công nghệ.
Trong tầm nhìn đến 2050, Thành phố phấn đấu trở thành đô thị thông minh, trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực Đông Nam Á, là hình mẫu của chuyển đổi xanh, phát triển bền vững và hạnh phúc con người.
