Khánh Sơn và các xã lân cận hiện được xem là "thủ phủ" cây ăn quả của Nam Trung Bộ, với gần 5.000 ha nông nghiệp, trong đó hơn 3.300 ha cây ăn quả giá trị kinh tế cao. Sầu riêng, bưởi da xanh, chôm chôm, quýt… là những cây trồng đặc sản mang lại nguồn thu lớn.
Không chỉ trồng theo phương thức truyền thống, nhiều HTX đã áp dụng công nghệ tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước, nhà màng bán tự động, cảm biến theo dõi độ ẩm nhiệt độ, sử dụng phân bón hữu cơ vi sinh… Nhờ đó, nông sản đạt chất lượng ổn định, giảm sâu bệnh, đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường trong và ngoài nước. Đặc biệt, 13/15 mã số vùng trồng sầu riêng xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc thuộc các HTX, tổ hợp tác minh chứng cho hiệu quả của việc sản xuất khoa học và liên kết bền vững.
Ứng dụng KH&CN trong sản xuất giúp nông dân miền núi tiết kiệm chi phí, nâng cao năng suất, hạn chế rủi ro thời tiết. Thay vì phụ thuộc vào thương lái, nhiều HTX đã kết nối với sàn thương mại điện tử, siêu thị và hệ thống bán lẻ hiện đại, giúp nông sản có đầu ra ổn định, giá bán cao hơn.
Khi thu nhập tăng, bà con có điều kiện tái đầu tư vào sản xuất, cải thiện đời sống, đồng thời thoát khỏi tình trạng "được mùa mất giá". Đây chính là cách giảm nghèo bền vững không chỉ đủ ăn, đủ mặc mà còn tham gia vào chuỗi giá trị hàng hóa, từng bước làm giàu từ lợi thế địa phương.
Khánh Hòa đẩy mạnh ứng dụng khoa học và công nghệ (KH&CN) vào sản xuất, tạo ra nhiều sản phẩm OCOP đặc trưng.
Dù có nhiều tiềm năng, HTX miền núi vẫn đối mặt khó khăn quy mô nhỏ, hạn chế về vốn, thiếu cán bộ quản lý am hiểu công nghệ, khả năng tiếp cận khoa học kỹ thuật chưa cao. Để giải quyết, các cơ quan chức năng đang tập trung đào tạo nhân lực quản lý, hỗ trợ vốn vay ưu đãi, xây dựng mô hình chuỗi giá trị, quảng bá sản phẩm và hoàn thiện tiêu chuẩn OCOP.
Liên minh HTX tỉnh Khánh Hòa cũng đóng vai trò "bà đỡ" khi hỗ trợ thành lập thêm 12 HTX mới, xây dựng chợ sản phẩm trực tuyến, tổ chức các phiên chợ kết nối và hỗ trợ kinh phí phát triển chuỗi giá trị nông sản. Nhiều sản phẩm như bưởi da xanh, sầu riêng, chôm chôm của HTX miền núi đã xuất hiện ở siêu thị lớn, đạt tiêu chuẩn VietGAP, OCOP, góp phần thay đổi tư duy sản xuất và nâng tầm thương hiệu nông sản địa phương.
Điều đáng chú ý là quá trình phát triển KTTT tại Khánh Hòa không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn có tác động xã hội sâu rộng. Ở nhiều xã miền núi, HTX đã trở thành "điểm tựa" gắn kết cộng đồng, giúp đồng bào dân tộc thiểu số thay đổi tư duy sản xuất manh mún, nhỏ lẻ sang cách làm bài bản, tuân thủ quy trình kỹ thuật. Bà con không chỉ học được cách ứng dụng KH&CN mà còn tiếp cận kiến thức quản lý kinh tế, kỹ năng kinh doanh, tạo nên sự chuyển biến căn bản trong cách tiếp cận thị trường.
Một số HTX còn chủ động xây dựng thương hiệu, đăng ký nhãn hiệu tập thể cho nông sản địa phương, qua đó nâng cao giá trị sản phẩm và tạo niềm tin với người tiêu dùng. Việc kết nối với du lịch sinh thái, trải nghiệm nông nghiệp cũng mở ra hướng phát triển mới, thu hút khách tham quan và quảng bá sản phẩm ngay tại vườn. Đây là lợi thế mà Khánh Sơn và các xã miền núi Khánh Hòa có thể khai thác hiệu quả trong tương lai.
Trong bối cảnh hội nhập, việc phát triển KTTT gắn với KH&CN và chuyển đổi số cũng sẽ giúp HTX miền núi đứng vững trước cạnh tranh. Các cơ quan quản lý, tổ chức hỗ trợ cần tiếp tục đồng hành trong việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp nông nghiệp, mở rộng hợp tác quốc tế, tìm kiếm thị trường mới và áp dụng tiêu chuẩn chất lượng quốc tế. Như vậy, KTTT ở miền núi Khánh Hòa không chỉ là câu chuyện thoát nghèo mà còn là hành trình khẳng định vị thế của nông sản Việt Nam trên bản đồ toàn cầu.
Trong thời gian tới, Khánh Hòa định hướng phát triển KTTT gắn với ứng dụng KH&CN và chuyển đổi số. Không chỉ dừng ở "sản xuất nông nghiệp", các HTX sẽ chuyển sang "kinh tế nông nghiệp", gắn kết chặt chẽ sản xuất, chế biến, tiêu thụ, du lịch sinh thái. Khi nông dân được hỗ trợ tiếp cận khoa học công nghệ, hạ tầng giao thông, thủy lợi, du lịch được đầu tư, kinh tế miền núi sẽ phát triển toàn diện, bền vững hơn.
Thực tiễn Khánh Hòa cho thấy, HTX và THT ở vùng ĐBDTTS đã và đang phát huy vai trò "đòn bẩy" trong tổ chức sản xuất, ứng dụng KH&CN, nâng cao thu nhập, từng bước giảm nghèo bền vững. Khi những "điểm nghẽn" về vốn, nhân lực và hạ tầng được tháo gỡ, KTTT miền núi sẽ trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đồng thời góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại, xanh và bền vững.
