Theo Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT, đây là 3 dự án Luật có mối liên hệ chặt chẽ, nhằm hoàn thiện thể chế, tạo hành lang pháp lý đồng bộ để thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KH,CN,ĐMST&CĐS) quốc gia.
Việc ban hành đồng thời 3 dự án Luật này là cần thiết, đáp ứng yêu cầu cấp bách trong hoàn thiện thể chế, thúc đẩy phát triển KH,CN,ĐMST&CĐS trong giai đoạn mới. Hồ sơ các dự án được Chính phủ chuẩn bị đầy đủ, tuân thủ quy trình rút gọn theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Nội dung các dự thảo cơ bản bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, thống nhất với hệ thống pháp luật và tương thích với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Tuy nhiên, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát, đối chiếu với các luật có liên quan để bảo đảm đồng bộ, khả thi khi triển khai.
Tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động KH,CN,ĐMST&CĐS trong giai đoạn mới. Ảnh minh họa.
Làm rõ phạm vi điều chỉnh và chính sách thúc đẩy chuyển đổi số
Đối với dự án Luật Chuyển đổi số, Ủy ban KH,CN&MT nhất trí với sự cần thiết ban hành, song đề nghị làm rõ phạm vi điều chỉnh để tránh chồng chéo với các đạo luật khác như Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Giao dịch điện tử, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Dữ liệu, Nghị quyết 193/2025/QH15...
Ủy ban cũng lưu ý về tên gọi của Luật, đề nghị cân nhắc giữa các phương án "Luật Chuyển đổi số", "Luật Công nghệ thông tin và chuyển đổi số" hoặc "Luật Phát triển và ứng dụng công nghệ số" để phản ánh đầy đủ nội dung điều chỉnh.
Báo cáo thẩm tra đánh giá cao các chính sách của Nhà nước về chuyển đổi số được thiết kế theo hướng mở, đột phá. Tuy nhiên, với các dự án sử dụng ngân sách nhà nước, cần bổ sung chính sách ưu đãi đặc thù trong đầu tư, mua sắm và quản lý tài chính nhằm tăng tính linh hoạt, hiệu quả.
Về hạ tầng cho chuyển đổi số, Ủy ban đề nghị làm rõ mối quan hệ giữa trung tâm dữ liệu hệ thống trí tuệ nhân tạo với hạ tầng công nghiệp công nghệ số được quy định trong Luật Công nghiệp công nghệ số đảm bảo thống nhất trong áp dụng.
Tại dự thảo Luật có quy định đối với các dự án đầu tư phát triển hạ tầng cho CĐS được hưởng các ưu đãi, Ủy ban đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát các quy định liên quan trong Luật Đầu tư đang trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp đảm bảo đồng bộ, thống nhất giữa các dự thảo luật về danh mục ngành nghề, địa bàn ưu đãi đầu tư...
Đối với quy đinh về Chính phủ số và chuyển đổi số trong hệ thống chính trị, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị bổ sung quy định chung, mang tính nguyên tắc để điều chỉnh toàn diện hoạt động chuyển đổi số trong hệ thống chính trị bao gồm công tác chỉ đạo, điều hành, giám sát, kiểm tra, thanh tra và quản trị nội bộ.
Đề nghị quy định cụ thể lộ trình chuyển tiếp về chuyển đổi số trong hệ thống chính trị, bảo đảm cung cấp dịch vụ thông suốt, không phát sinh thêm thủ tục gây khó khăn cho người dân. Bảo đảm quá trình chuyển đổi được đồng bộ về hạ tầng, công nghệ, nhân lực và năng lực quản trị. Ủy ban cũng đề nghị bổ sung quy định về hành vi bị cấm trong môi trường số, đặc biệt là việc sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo nội dung giả mạo, gây chia rẽ, kỳ thị.
Về kinh tế số, Ủy ban đề nghị làm rõ phạm vi điều chỉnh, tránh chồng chéo với các lĩnh vực đã có luật điều chỉnh như thương mại điện tử, ngân hàng, bảo hiểm, bảo vệ người tiêu dùng… Đối với xã hội số, Ủy ban đánh giá cao việc thể chế hóa các quyền con người, quyền công dân trên môi trường số, đồng thời đề nghị bổ sung quy trình, thủ tục cụ thể để bảo đảm người dân dễ dàng thực hiện các quyền của mình.
Hoàn thiện chính sách phát triển công nghệ cao và công nghệ chiến lược
Đối với dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi), Ủy ban KH,CN&MT cho rằng, Dự thảo Luật đã quy định nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ, thu hút và khuyến khích đối với các hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực công nghệ cao.
Ủy ban nhấn mạnh cần làm rõ hơn về nguồn lực bảo đảm cũng như cơ chế phối hợp giữa các cơ quan trong triển khai; cần quy định chỉ áp dụng các ưu đãi trong hoạt động sản xuất công nghệ cao trong thời gian doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chí theo quy định.
Đối với các dự án công nghệ tại vùng dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo... nghiên cứu bổ sung chính sách miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, hỗ trợ vay vốn lãi suất 0% cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng số, ưu tiên cấp đất cho khu công nghệ cao.
Dự thảo Luật Công nghệ cao đã quy định nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ, khuyến khích với hoạt động trong lĩnh vực công nghệ cao. Ảnh minh họa.
Về tiêu chí xác định công nghệ cao và công nghệ chiến lược, theo Ủy ban KH,CN&MT, cần bổ sung các tiêu chí định lượng cụ thể như giá trị gia tăng, số lượng sáng chế, tiêu chuẩn hạ tầng, trình độ nhân lực... để làm căn cứ xác định sản phẩm, dự án được ưu tiên phát triển.
Ủy ban KH,CN&MT cũng kiến nghị bổ sung quy định khuyến khích nghiên cứu, phát triển "công nghệ lõi", "công nghệ mở", được hỗ trợ kinh phí từ quỹ phát triển khoa học và công nghệ; rà soát quy định về tỷ lệ ngân sách dành cho phát triển công nghệ chiến lược để bảo đảm không trùng lặp với Luật KH,CN&ĐMST.
Đối với phân loại doanh nghiệp công nghệ cao, Ủy ban KH,CN&MT cho rằng, quy định chia thành hai mức ưu đãi theo tỷ lệ vốn góp trong nước – nước ngoài có thể dẫn tới sự phân biệt, cần xem xét điều chỉnh để bảo đảm công bằng và thu hút đầu tư.
Về phát triển hệ sinh thái công nghệ cao, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị giữ lại quy định về khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, phù hợp tinh thần Nghị quyết 19-NQ/TW năm 2022 và các luật liên quan; đồng thời, làm rõ mô hình đô thị công nghệ cao để tránh lợi dụng chính sách, quy định cụ thể tỷ lệ đất giữa đô thị và khu công nghệ cao trong cùng dự án.
Tăng cơ chế lan tỏa công nghệ, kiểm soát góp vốn bằng công nghệ
Đối với dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ, Ủy ban KH,CN&MT tán thành việc mở rộng phạm vi điều chỉnh, bao gồm cả công nghệ xanh, công nghệ sạch, phù hợp với xu thế phát triển bền vững. Tuy nhiên, cần giới hạn rõ hoạt động thẩm định công nghệ để bảo đảm tính khả thi trong tổ chức thực hiện.
Về chính sách của Nhà nước đối với hoạt động chuyển giao công nghệ, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị bám sát định hướng Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị, bổ sung các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong tiếp nhận, đổi mới, làm chủ công nghệ, đồng thời thiết kế cơ chế khuyến khích lan tỏa công nghệ từ khu vực FDI sang doanh nghiệp trong nước.
Ngoài ra, Ủy ban cũng đề nghị rà soát, nghiên cứu bổ sung thêm cơ chế khuyến khích để thực hiện hiệu quả chính sách "lan tỏa công nghệ... từ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) sang doanh nghiệp trong nước".
Đối với góp vốn bằng công nghệ, Ủy ban KH,CN&MT cho rằng đây là quy định tiến bộ, giúp thương mại hóa kết quả nghiên cứu, nhưng cần kiểm soát rủi ro "vốn ảo", chuyển giá, nâng khống giá trị công nghệ để trốn thuế. Do đó, cần có cơ chế định giá, giám sát và chế tài đủ mạnh để bảo đảm minh bạch.
Báo cáo thẩm tra cũng lưu ý về thẩm định công nghệ dự án đầu tư, đề nghị bổ sung nguyên tắc phòng, chống xung đột lợi ích trong hội đồng thẩm định, làm rõ cơ chế chấp nhận kết quả thẩm định từ tổ chức quốc tế uy tín nhằm giảm thủ tục hành chính.
Với quy định Nhà nước mua và phổ biến công nghệ, Ủy ban KH,CN&MT tán thành chủ trương nhưng đề nghị làm rõ nguồn kinh phí, cơ chế giám sát, mối quan hệ giữa "mua công nghệ để phổ biến" với quy định "bắt buộc chuyển giao" trong Luật Sở hữu trí tuệ, cũng như quy định riêng cho lĩnh vực quốc phòng, an ninh.
Ủy ban KH,CN&MT khẳng định, 3 dự án Luật nói trên có mối quan hệ chặt chẽ, tác động qua lại trong việc hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Việc được Quốc hội xem xét theo trình tự rút gọn thể hiện quyết tâm chính trị cao trong việc thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực phát triển đất nước.
Ủy ban KH,CN&MT đề nghị các cơ quan soạn thảo tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật trên tinh thần bảo đảm tính đồng bộ, khả thi, phù hợp thực tiễn, đồng thời phản ánh đúng tinh thần đổi mới sáng tạo, hội nhập và phát triển bền vững của Việt Nam trong kỷ nguyên số.
