Toàn cảnh Phiên họp.
Hoàn thiện khoảng trống pháp lý, bảo đảm thống nhất hệ thống luật
Theo Tờ trình của Chính phủ, việc xây dựng Luật AI dựa trên quan điểm kế thừa và bãi bỏ các quy định về AI tại Luật Công nghiệp công nghệ số; bổ sung các khoảng trống pháp lý để hoàn thiện pháp luật về trí tuệ nhân tạo. Dự thảo Luật AI gồm 08 Chương với 36 điều. Quy định về Phân loại và quản lý hệ thống AI theo rủi ro; Phát triển hạ tầng và bảo đảm chủ quyền AI quốc gia; Ứng dụng AI, phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và nguồn nhân lực; Đạo đức và trách nhiệm trong hoạt động AI; Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm; Quản lý nhà nước về AI...
Thay mặt Cơ quan thẩm tra, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT của Quốc hội Trần Văn Khải cho biết, Ủy ban cơ bản nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật với những lý do nêu trong Tờ trình của Chính phủ.
Về tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của dự thảo Luật, Ủy ban nhận thấy, các nội dung của dự thảo Luật cơ bản phù hợp với quy định của Hiến pháp; tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Tuy nhiên, đề nghị tiếp tục rà soát, đối chiếu kỹ lưỡng các quy định của dự thảo Luật với các luật hiện hành, một số nhóm luật cơ bản liên quan đến các lĩnh vực, đặc biệt là các dự án luật có liên quan đang được trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 10 để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.
Về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng, Ủy ban KH,CN&MT nhận định, phạm vi điều chỉnh tại dự thảo Luật chưa làm rõ ranh giới giữa các lĩnh vực chịu sự điều chỉnh của Luật này với các luật có liên quan, chưa bao quát đầy đủ các thực thể và yếu tố trung gian khác. Ủy ban cơ bản tán thành với nội dung quy định về đối tượng áp dụng. Tuy nhiên, đề nghị nghiên cứu việc áp dụng pháp luật trong trường hợp có yếu tố nước ngoài, cân nhắc bổ sung một số nguyên tắc áp dụng đối với hệ thống AI sử dụng riêng cho mục đích quốc phòng, an ninh, sử dụng nội bộ để kiểm soát trong các lĩnh vực nhạy cảm nhằm giảm thiểu rủi ro hệ thống.
Về phân loại và quản lý hệ thống AI theo rủi ro (từ Điều 7 đến Điều 16, Chương II), Ủy ban cho rằng, việc phân loại rủi ro vẫn là vấn đề phức tạp, còn nhiều tranh luận quốc tế. Do đó, các quy định cần nghiên cứu kỹ lưỡng để tránh áp đặt nghĩa vụ cứng nhắc gây gánh nặng cho doanh nghiệp. Đồng thời, cần xây dựng bộ tiêu chí cụ thể để đảm bảo phân loại chính xác, bổ sung làm rõ nguyên tắc quản lý và phân định trách nhiệm giữa các chủ thể liên quan đến AI. Nghiên cứu bổ sung quy định về vai trò, quyền và nghĩa vụ của người sử dụng AI; bổ sung quy định về quyền sở hữu trí tuệ, quyền tác giả và trách nhiệm pháp lý đối với nội dung do AI tạo ra.
Bên cạnh đó, Ủy ban cũng nêu ý kiến về Ủy ban Quốc gia về AI, Cổng thông tin và Cơ sở dữ liệu quốc gia về AI, hạ tầng AI quốc gia, Quỹ Phát triển AI và cắt giảm thủ tục hành chính…
Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Trần Văn Khải phát biểu tại Phiên họp.
Cần tiêu chí rủi ro định lượng, minh bạch dữ liệu và cơ chế quản lý AI hiệu quả
Trong phần thảo luận, các đại biểu Quốc hội đánh giá cao tính cấp thiết của việc xây dựng Luật. Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT của Quốc hội Tạ Đình Thi cho rằng, cần rà soát chặt chẽ để tránh chồng chéo với Luật Dữ liệu, Luật Sở hữu trí tuệ, hoặc các quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân trong bối cảnh AI xử lý lượng lớn dữ liệu cá nhân… Đặc biệt là trách nhiệm của chủ sở hữu và chủ quản dữ liệu khi sử dụng dữ liệu để huấn luyện các hệ thống AI có mức độ rủi ro cao.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT của Quốc hội Tạ Đình Thi phát biểu tại Phiên họp.
Góp ý về hệ thống thuật ngữ, đại biểu Nguyễn Quang Huân, thành viên Ủy ban KH,CN&MT đề nghị sau định nghĩa "trí tuệ nhân tạo" nên ghi rõ thuật ngữ "AI" để thống nhất cách dùng trong các văn bản pháp luật. Ông cũng cho rằng định nghĩa "công nghệ AI" trong dự thảo đang bó hẹp phạm vi vào phát triển kinh tế - xã hội, chưa bao quát các lĩnh vực như môi trường, an ninh hay biến đổi khí hậu.
Một vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm cho ý kiến đó là về mức độ rủi ro hệ thống AI (Điều 7), quy định Hệ thống AI được phân loại thành 4 cấp độ rủi ro để áp dụng các biện pháp quản lý tương ứng, gồm: Rủi ro không chấp nhận được, rủi ro cao, rủi ro trung bình và rủi ro thấp.
Nhiều đại biểu cho rằng các khái niệm hiện còn mang tính định tính, khó áp dụng và cần có tiêu chí định lượng rõ ràng, như thiệt hại gây chết người là rủi ro cao, gây thương tích là rủi ro trung bình. Phó Tổng thư ký của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn đề nghị làm rõ mức "thiệt hại nghiêm trọng" để tránh việc quá nhiều hệ thống bị xếp vào nhóm rủi ro cao. Trong khi đó, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Đồng Ngọc Ba cho rằng, quy định như hiện nay là chưa tương thích với Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa hiện hành (chỉ có ba mức: thấp, trung bình, cao). Do đó, đề nghị cần rà soát lại để đảm bảo tính thống nhất này.
Phó Tổng Thư ký của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn cho ý kiến tại Phiên họp.
Nhiều ý kiến cũng đặt vấn đề về đề xuất thành lập Ủy ban Quốc gia về AI. Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy, thành viên Ủy ban KH,CN&MT cho rằng, đây là cơ quan liên ngành và không thuộc thẩm quyền quy định của Quốc hội, trừ khi có những mô hình đặc thù như một số hội đồng quốc gia trước đây. Bà cũng chỉ ra rằng, dự thảo Luật phân định trách nhiệm giữa các chủ thể AI (nhà phát triển, nhà cung cấp, bên triển khai, người sử dụng) chưa rõ ràng; trong khi cơ chế hậu kiểm áp dụng cho toàn bộ các mức rủi ro có thể không đủ để kiểm soát rủi ro bất ngờ do AI tạo ra. Theo đại biểu, yêu cầu về nguồn nhân lực quản lý AI cũng đặt ra thách thức lớn trong bối cảnh hình thức tội phạm AI gia tăng.
Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy, thành viên Ủy ban KH,CN&MT phát biểu ý kiến tại Phiên họp.
Tại Phiên họp, các đại biểu cũng cho ý kiến về một số vấn đề khác như: Quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (Sandbox) (Điều 22), phân định trách nhiệm pháp lý trong chuỗi giá trị AI, nghĩa vụ minh bạch gắn nhãn…
Phát biểu tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Bộ đã nghiêm túc ghi nhận và tiếp thu các ý kiến đóng góp của đại biểu đối với dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo. Trên cơ sở đó, Bộ sẽ tiếp tục rà soát, làm rõ các nội dung còn cần hoàn thiện, nhằm chỉnh lý dự thảo Luật trước khi trình Quốc hội xem xét.
Kết luận phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh định hướng xây dựng Luật theo mô hình "luật khung", bảo đảm linh hoạt khi ban hành văn bản hướng dẫn, phù hợp với thực tế phát triển nhanh của công nghệ AI. Chủ nhiệm đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục bảo đảm sự thống nhất với các luật có liên quan; làm rõ cơ quan quản lý, thẩm quyền và cơ chế hỗ trợ ngân sách cho sandbox; bổ sung chính sách ưu tiên phát triển doanh nghiệp AI; và nghiên cứu kỹ các điều khoản chuyển tiếp.
Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Nguyễn Thanh Hải phát biểu kết luận Phiên họp.
