Make in Vietnam to Lead: Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam – Để dẫn dắt

Cách đây 6 năm, trong bối cảnh thế giới biến động mạnh mẽ, chuỗi cung ứng toàn cầu đứt gãy, công nghệ số bùng nổ và cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt, Việt Nam đã lựa chọn một con đường không dễ nhưng rất đúng đắn: Chuyển từ "gia công – lắp ráp" sang "thiết kế, làm chủ và sáng tạo tại Việt Nam". Tư tưởng Make in Vietnam ra đời từ yêu cầu đó.

Sau 6 năm, chúng ta có thể khẳng định: Make in Vietnam không còn là một khẩu hiệu, mà đã trở thành một phong trào, một phương thức phát triển và một năng lực thực tế.

Hàng ngàn sản phẩm công nghệ "Make in Vietnam" đã ra đời. Nhiều doanh nghiệp công nghệ Việt Nam đã tự thiết kế, tích hợp thành sản phẩm thương mại, làm chủ công nghệ lõi, làm chủ hệ thống, làm chủ dữ liệu và cung cấp giải pháp cho hàng triệu người dùng trong nước. Một số sản phẩm đã vươn ra thị trường khu vực và quốc tế. Quan trọng hơn, chúng ta đã hình thành được một thế hệ doanh nghiệp, kỹ sư, nhà khoa học dám nghĩ lớn, dám làm chủ và dám chinh phục thế giới.

Make in Vietnam, trong 5 năm qua, đã giúp Việt Nam chuyển từ vị thế "người sử dụng công nghệ" sang "người tạo ra công nghệ" ở nhiều lĩnh vực; từ chỗ nhập khẩu giải pháp sang chỗ tự thiết kế giải pháp phù hợp với điều kiện Việt Nam; từ tư duy "đi sau" sang tư duy "đi cùng".

Thế giới hôm nay đang bước sang một giai đoạn hoàn toàn mới. Công nghệ không chỉ là công cụ phát triển kinh tế, mà đã trở thành nền tảng của năng lực cạnh tranh quốc gia, của chủ quyền số, của sức mạnh quốc gia trong kỷ nguyên mới. Cuộc cạnh tranh toàn cầu không còn chỉ là cạnh tranh về quy mô, mà là cạnh tranh về năng lực dẫn dắt công nghệ, tiêu chuẩn, nền tảng và hệ sinh thái.

Trong bối cảnh đó, nếu chúng ta chỉ dừng lại ở "Make in Vietnam" theo nghĩa làm chủ cho mình, thì chưa đủ. Việt Nam cần một bước tiến mới, cao hơn, khó hơn nhưng tất yếu hơn.

Vì vậy, hôm nay, chúng ta chính thức khởi động giai đoạn mới: "Make in Vietnam to Lead" - Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt.

"Dẫn dắt" – không phải để dẫn đầu bằng mọi giá, mà là để dẫn dắt ở những lĩnh vực Việt Nam có lợi thế, có nhu cầu thực tiễn, có khả năng tạo khác biệt và tạo giá trị bền vững.

"Make in Vietnam to Lead" là sự chuyển dịch từ làm chủ sang tự chủ và dẫn dắt, từ sản phẩm sang công nghệ lõi, sang chuẩn mực, từ giải pháp đơn lẻ sang nền tảng, từ thị trường trong nước sang thị trường khu vực và thế giới.

Trong giai đoạn mới này, chúng ta không chỉ hỏi: "Sản phẩm này có do người Việt Nam làm ra không?", mà phải hỏi: "Sản phẩm này có dẫn dắt được thị trường không? Có định hình được cách làm mới không? Có tạo ra chuẩn mực mới không?".

"Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt" đòi hỏi tư duy khác, cách làm khác và thể chế khác.

Thứ nhất, tư duy dẫn dắt. Dẫn dắt không bắt đầu từ công nghệ, mà bắt đầu từ bài toán lớn của đất nước và của nhân loại, như quản trị đô thị thông minh, y tế số, giáo dục số, nông nghiệp thông minh, năng lượng sạch, AI vì con người, kinh tế dữ liệu, an toàn – an ninh số. Ở đâu Việt Nam có bài toán thật, có thị trường đủ lớn, có quyết tâm chính trị cao – ở đó Việt Nam có cơ hội dẫn dắt.

Thứ hai, sản phẩm dẫn dắt phải là các nền tảng. "Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt" không phải là làm thật nhiều ứng dụng rời rạc, mà là xây dựng các nền tảng cốt lõi: Nền tảng số quốc gia, nền tảng dữ liệu, nền tảng AI, nền tảng điện toán đám mây, nền tảng bán dẫn, nền tảng công nghiệp số. Ai làm chủ nền tảng, người đó có khả năng dẫn dắt hệ sinh thái.

Thứ ba, doanh nghiệp là trung tâm dẫn dắt. Nhà nước không làm thay doanh nghiệp, nhưng Nhà nước sẽ tạo thị trường, tạo luật chơi, tạo niềm tin và tạo không gian thử nghiệm. Trong giai đoạn "Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt", Nhà nước sẽ chuyển mạnh từ vai trò quản lý sang vai trò kiến tạo và đồng hành, đặc biệt thông qua chính sách đặt hàng, mua sắm công, sandbox, tiêu chuẩn và dữ liệu mở.

Thứ tư, nhân lực là yếu tố quyết định năng lực dẫn dắt. Không thể dẫn dắt nếu chỉ có kỹ sư làm theo, mà phải có nhà thiết kế hệ thống, tích hợp hệ thống, nhà khoa học dữ liệu, kiến trúc sư công nghệ, chuyên gia tiêu chuẩn và chuyên gia chính sách công nghệ. "Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt" đòi hỏi một chiến lược phát triển nhân lực chất lượng cao, gắn chặt với doanh nghiệp và bài toán quốc gia. Càng nhiều bài toán quốc gia thì nhân lực chất lượng cao càng phát triển.

Thứ năm, thể chế phải đi trước một bước. Luật pháp không chỉ để quản lý cái đã có, mà phải mở đường cho cái mới. Giai đoạn "Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt" cần thể chế linh hoạt hơn, thử nghiệm nhiều hơn, chấp nhận rủi ro có kiểm soát, quản lý dựa trên rủi ro, và hậu kiểm là chủ yếu. Thể chế phải trở thành lợi thế cạnh tranh quốc gia, chứ không phải rào cản.

Thứ sáu, con đường "Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt" là đi từ làm chủ sản phẩm đến làm chủ công nghệ. Đi từ những bài toán lớn của Việt Nam để hình thành các giải pháp và sản phẩm. Từ sản phẩm mà hình thành nhu cầu về công nghệ lõi. Từ công nghệ lõi mà hình thành bài toán về nghiên cứu khoa học cơ bản. Đây là con đường "đi từ Đất lên Trời". Bài toán Việt Nam, khát vọng Việt Nam chính là cái nôi sinh ra công nghệ Việt Nam.

"Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt" không phải là câu chuyện của riêng một Bộ, một ngành hay một nhóm doanh nghiệp. Đây là chiến lược quốc gia, là sự kết hợp của Nhà nước – doanh nghiệp – viện trường – xã hội, là sự cộng hưởng của khát vọng dân tộc và năng lực công nghệ.

Chúng ta không ảo tưởng rằng Việt Nam sẽ dẫn đầu ở tất cả mọi lĩnh vực. Nhưng chúng ta hoàn toàn có thể dẫn dắt ở một số lĩnh vực, nếu có tầm nhìn đúng, chính sách đúng và hành động quyết liệt.

Tinh thần "Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt" chính là: Việt Nam không chỉ theo kịp, mà ở một số lĩnh vực, Việt Nam phải đi trước, không phải đi trước bằng quy mô, mà bằng cách làm mới, mô hình mới, nền tảng mới, chuẩn mực mới, thông minh, nhân văn và bền vững.

Tôi tin rằng, với nền tảng 6 năm đã qua, với khát vọng đổi mới sáng tạo của cộng đồng doanh nghiệp, với trí tuệ của đội ngũ khoa học – công nghệ Việt Nam, và với quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước, "Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt" sẽ không chỉ là một giai đoạn mới, mà sẽ trở thành một dấu mốc mới trong hành trình phát triển của đất nước.

Nguyễn Mạnh Hùng
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ